#17. Hugleiðingar um lánastarfsemi SP-Fjármögnunar - 12. hluti.

Við erum rétt hálfnuð í yfirferð okkar um almenna skilmála bílasamnings SP-Fjármögnunar hf.

9.gr.  fjallar um meðferð bifreiðar.  Þar er í raun ekkert athugavert að sjá sem mætti teljast óeðlileg krafa.  En stöldrum þó aðeins við 6.mgr.  Þar segir: „Honum [s.s. leigutaka] ber að fylgja öllum fyrirmælum stjórnvalda og öðrum þeim reglum sem gilda um bifreiðar og notkun þeirra á hverjum tíma."  Þessi skilmáli er grátbroslegur þegar litið er til framkomu og hegðunar SP-Fjármögnunar í garð neytenda og viðskiptamanna sinna við umsýslu bílalána.  Gengistrygging, stjórnarskrárbrot, óhóflegur viðgerðarkostnaður, óréttmætir viðskiptahættir, efnislegri umræðu hafnað, erindum ekki svarað, o.s.frv., o.s.frv., svo dæmi séu tekin.  Allt hugtök sem viðskiptavinir þess þekkja af biturri reynslu en eiga engu að síður að vera varin fyrir í lögum, sem SP-Fjármögnun hf. ber að fara eftir og fylgja án þess að stjórnvöld standi yfir þeim á degi hverjum og leiðbeini um framkvæmd hverrar athafnar fyrirtækisins fyrir sig.  En þeir hafa þennan rétt neytenda að engu.

10. gr. tekur til tjóns á bifreiðinni.  Allt tjón skal bæta á meðan lántaki hefur bifreið í vörslu sinni og skal tilkynna SP slíkt tjón.  En í 2.mgr. segir: „Undanþegið er þó eðlilegt slit á bifreiðinni."  Hvað skyldi mikið af metnum viðgerðum á vörslusviptum bifreiðum hafa í raun verið eðlilegt slit, en engu að síður innheimt sem viðgerðarkostnaður?  Hér er umfjöllun um stúlku sem átti í viðskiptum við Avant, fór með bílinn í lögbundna skoðun, fékk engar athugasemdir, en mánuði síðar var bíllin tekinn og mat Aðalskoðunar var að skipta þurfi um eða gera skuli við rúðuupphalara, útvarp, stöðuljós, númersljós, stýrisenda, stýrisvél, hjólbarða, höggdeyfa, hemlarör, klossa og tímareim auk þess sem bíllinn þarfnist þrifa og smurningar. Þá þurfi að sprauta bílinn fyrir liðlega 230 þúsund krónur. Allt sem að ofan er nefnt getur vel verið dæmi um eðlilegt slit á 12-13 ára gömlum bíl eins og tilfellið er hér.  Ég hef ekki skoðað samningsskilmála Avant en ef þetta væri SP, væri þetta óhóflegt og gengi gegn hagsmunum neytenda.  Ekki verður séð að önnur rök ættu að gilda um Avant í þessu sambandi.

Viðskiptavinir SP-Fjármögnunar (og eftir atvikum annarra eignaleigufyrirtækja) eiga ekki að borga fyrir eðlilegt slit!  Allir sem í því hafa lent ættu að íhuga að sækja til baka innheimtan viðgerðarkostnað fyrir endurheimtan/vörslusviptan leigumun, sýnist þeim sem frekar sé um eðlilegt slit að ræða en tjón!!  Slíkan kostnað á SP að endurgreiða lántaka með vöxtum!!  Mjög líklega myndi málskostnaður vegna slíks máls falla á eignaleigufyrirtækið!

11.gr. tekur á vátryggingum og skaðabótaábyrgð, lántaki skal tryggja bifreiðina skv. því sem þar er fyrirmælt og vera ábyrgur fyrir tjóni sem notkun bifreiðar getur valdið með beinum eða óbeinum hætti.  4.mgr. segir að ef lántaki [tryggi] ekki sé SP heimilt, en þó ekki skylt, að greiða vátrygginguna fyrir hönd leigutaka, og endurkrefja hann um kostnað sem af þessu hlýst auk álags skv. gjaldskrá SP eins og hún er hverju sinni.  Hér skal haft í huga að í nýlegu dómsmáli sem SP höfðaði gegn viðskiptamanni, féll SP frá kröfu vegna tryggingar frá Sjóvá, vörslusviptingarkostnaðar, viðgerðarkostnaðar, stöðumælasektar og mats á viðgerðarkostnaði.  Nam lækkun krafna 747.049 krónum og munar um minna.  Þessu máli var vísað frá Héraðsdómi og var frávísunin síðar staðfest í Hæstarétti, eftir áfrýjun SP.  Málsnúmer er E-4577/2009 og var málinu vísað frá Héraðsdómi þ. 9. mars 2010 og má finna dómsorð hér.  Umfjöllun um rétt neytenda þessu máli tengdu má finna á vef Talsmanns neytenda, hér.

#16. Hugleiðingar um lánastarfsemi SP-Fjármögnunar - 11. hluti.

Undanfarnar færslur hafa fjallað um almenna samningsskilmála bílasamnings SP-Fjármögnunar. Höldum nú áfram þar sem frá var horfið í síðustu færslu.  Í lok hennar minntist ég á stjórnarskrárbrot.  Hvað á ég við?

8.gr. fjallar um afnot og fleira, en í 2.mgr. segir eftirfarandi:  „SP, eða þeir sem SP tilnefnir, á að hafa óskoraðan aðgang að starfstöð leigutaka, heimili eða starfssvæði til að skoða bifreiðina."  Hvað er átt við með óskoraðan aðgang? 

Orðið óskoraður er skilgreint svo í tölvutækri orðabók á snara.is:  ó|skoraður L: algjör, óbifanlegur, skilyrðislaus, óskertur;  [Dæmi:] full og óskoruð yfirráð.  Er eðlilegt að fyrirtæki sem bíður upp á neytendalán setji slíkan samningskilmála í samning við neytendur?  Fyrirtæki sem á að hafa sérþekkingu á fjármálaviðskiptum, og hefur lögfræðinga í sinni þjónustu eða starfsliði!  Hvaða hagsmunir kalla á það að hafa óskoraðan aðgang að starfstöð, leigutaka, heimili hans eða starfssvæði?  Væri ekki eðlilegra að það gæti óskað eftir slíkum aðgangi í samráði við leigutaka, og takmarkað þá ósk við aðgang að því svæði eða húsnæði, þar sem bifreðin er geymd, s.s. bílskúr, bílskýli, almennri bílageymslu o.s.frv.?  Hvað með starfssvæði?  Getur leigutaki leyft aðgang að starfssvæði sínu án heimildar atvinnurekanda síns???  Getur SP gengið að leigumun í lokaðri, aðgangstýrðri bílageymslu atvinnurekanda leigutaka?  Dæmi eru um að svo hafi verið gert.  Má vaða inn í lokaðar bílageymslur fólks að næturlagi í þessum tilgangi, eins og gefið er í skyn með ákvæðinu um „óskoraðan aðgang"? 

Í 13. gr. laga um eftirlit með viðskiptaháttum og markaðssetningu segir:  „Óheimilt er að hafast nokkuð það að sem brýtur í bága við góða viðskiptahætti í atvinnustarfsemi eins og þeir eru tíðkaðir eða eitthvað það sem óhæfilegt er gagnvart hagsmunum neytenda."

Að mínu mati, stenst ofangreint  ákvæði bílasamnings ekki stjórnarskrárbundinn rétt einstaklinga um friðhelgi heimilis og einkalífs, sem og persónuvernd, þar sem samningsskilmálinn er settur fram einhliða í stöðluðum samningsskilmálum.  En þó að samið væri sérstaklega um þetta ákvæði í samningi aðila í millum, er það óréttmætur samningsskilmáli engu að síður, því þar er gróflega gengið gegn 71. gr stjórnarskrár sem stendur svo: 

„71. gr. [Allir skulu njóta friðhelgi einkalífs, heimilis og fjölskyldu.

Ekki má gera líkamsrannsókn eða leit á manni, leit í húsakynnum hans eða munum, nema samkvæmt dómsúrskurði eða sérstakri lagaheimild.  Það sama á við um rannsókn á skjölum og póstsendingum, símtölum og öðrum fjarskiptum, svo og hvers konar sambærilega skerðingu á einkalífi manns.

Þrátt fyrir ákvæði 1. mgr. má með sérstakri lagaheimild takmarka á annan hátt friðhelgi einkalífs, heimilis eða fjölskyldu ef brýna nauðsyn ber til vegna réttinda annarra.]"

Það að eiga gefa öðrum aðila óskoraðan aðgang að heimili sínu með samningi er gróf skerðing á einkalífi manns.  Ekki einu sinni stjórnvöld mega koma inn á heimili manns nema með samþykki hans eða dómsúrskurði.  Það er því klárlega óhæfilegt að ganga svo gegn hagsmunum neytanda, við samningsgerð með stöðluðum einhliða samningsskilmálum, að þeim beri að semja frá sér stjórnarskrárbundinn réttindi!

Neytendastofa verður að víkja svona samningsskilmála hið fyrsta.

#15. Hugleiðingar um lánastarfsemi SP-Fjármögnunar – 10. hluti.

Lánssamningar frá atvinnurekanda til neytenda eru neytendalán, eins og segir í 1. gr. laga um neytendalán, á skýru og skiljanlegu máli eins og skrifa á samninga á: „Lög þessi taka til lánssamninga sem lánveitandi gerir í atvinnuskyni við neytendur.”

Í d-lið 2.gr. laganna er tekið fram að eignarleigusamningar eru ekki undanskildir lögunum með þessum orðum: „ 2. gr. Eftirtaldir lánssamningar eru undanþegnir lögum þessum:………..d. Leigusamningar, nema eignarleigusamningar, ………”

En áfram með samningsskilmála bílasamnings SP.

2. gr tekur á leigugjaldi, greiðslum , sköttum, gjöldum, o.fl.

Þar er fyrst rætt um leigugjald í íslenskum krónum, svo leigugjald sem er verðtryggt og svo að lokum leigugjald sem er gengistryggt, sem er náttúrulega ekkert annað en leigugjald í íslenskum krónum.  Það er aldrei talað um leigugjald í erlendri mynt í 2.gr.  En þar segir m.a. að sé leigugjald í lið III gengistryggt að hluta eða öllu leyti er miðað við breytingar á gengi þeirra erlendu gjaldmiðla gagnvart íslensku krónunni á samningstímanum.  „Jafnframt taka leigugreiðslurnar breytingum erlendu gjaldmiðlana á millibankamarkaði í London (LIBOR).  Leigufjárhæðin er hins vegar alltaf innheimt í íslenskum krónum. Við útreikning leigu skal miðað við sölugengi Seðlabanka Íslands á viðkomandi gjaldmiðli/eða gjaldmiðlum eins og það er á hverjum tíma.“  Þessi samningsskilmáli er gjörsamlega ólöglegur, og í raun dauður og ómerkur að mínu mati, þar sem starfsleyfi SP tekur ekki til viðskipta með erlendan gjaldeyri eða gengisbundin bréf fyrir eigin reikning eða viðskiptamenn.  Hvernig á fyrirtækið að borga „erlend“ lán, fyrir sig eða viðskiptamenn, ef það ekki má eiga viðskipti með gjaldeyri?  Hvorki kaupa eða selja gjaldeyri, það væru jú viðskipti.  Og þar að auki lán sem eru tekin hjá Landsbanka Íslands en finnast ekki í bókum hans!  Ekki verður annað séð en að öll viðskipti sem SP stendur að, verði þar af leiðandi að vera í íslenskum krónum. 

3.gr. fjallar um vanskil.  SP auglýsir ekki á vefsíðu sinni hverjir dráttarvextir eru hverju sinni né vísar á þá heimild sem þessar upplýsingar er að finna.  En skv. tilkynningu Seðlabankans frá 26. maí 2006, eru dráttarvextir mismunandi hvort um er að ræða peningakröfu í erlendri mynt eða íslenskum krónum.  1. júní 2006 lauk skyldu Seðlabankans um tilkynningu dráttarvaxta peningakrafna í erlendri mynt en árréttar í tilkynningu 26. júní 2006, að dráttarvextir fyrir slíkar peningakröfur, séu þær enn í gildi, skuli eftirleiðis vera jafnháir dráttarvöxtum sem síðast voru auglýstir, en það var síðast gert 26. maí 2006 fyrir peningakröfur í erlendri mynt.  SP reiknar dráttarvexti miðað við að samningurinn minn sé í íslenskum krónum.  Ég ræddi ítarlega um innheimtu dráttarvaxta hér og ætla láta það nægja að sinni.  Að síðustu segir í 3.grein að SP megi halda gengistryggingu á gjaldfallinni upphæð.  Eins og ég hef áður sagt er gengistrygging ólögmæt.

4.gr. er stutt og í raun óþarft að minnast á að öðu leiti en því að hún fjallar afhendingu bifreiðar við upphaf samnings, sem og ábyrgð leigutaka vegna skemmda o.þ.h. eftir afhendingu.

5.gr. er að sama skapi stutt og bannar að flytja megi bifreiðina úr landi, sem er ekkert óeðlilegt, SP er jú eigandinn og á hagsmuna að gæta.

6.gr. fjallar um skoðunarskyldu og er skoðunarskyldu velt á leigutaka.  Svolítið sérstakt að fara ekki fram á ítarlega ástandsskoðun á viðurkenndu verkstæði af til þess hæfum mönnum áður en af kaupum verður og treysta á hæfni leigutaka til matsins.  Þarna eru miklir hagsmunir í húfi og SP ætti að setja ástandsskoðun viðurkennds aðila, sem skilyrði báðum aðilum til góða, ef þeir stunduðu góða viðskiptahætti.

7.gr. tekur til vanefnda seljanda við kaupin.  Þetta er ekki SP því það kallast leigusali, en eru í raun að selja mér bílinn með afborgunum engu að síður.  En hér er átt við fyrri eiganda eða söluaðila, umboð eða því um líkt.

Látum þetta duga í bili en næst skoðum við 8. gr. sem hefur að geyma stjórnarskrárbrot.

#14. Hugleiðingar um lánastarfsemi SP-Fjármögnunar - 9. hluti.

Byrjum nú að fara yfir almenna samningsskilmála bílasamnings SP-Fjármögnunar hf.  Því miður er það svo að við lestur og greiningu þeirra vakna ansi margar spurningar um tilgang þeirra og réttmæti.

Almennir samningsskilmálar eru taldir upp á bakhlið samningsins í 19 greinum og hefjast á þessum orðum:  „Aðilar samnings þessa, sem er í eðli sínu kaupleigusamningur, eru leigutaki og SP-Fjármögnun hf. sem leigusali......."  Hér skal haft í huga að í samningnum er samið um kaupverð í lok samnings.  Þannig, að þrátt fyrir að talað sé um leigumun í samningi, gengur samningurinn út á kaup á bifreið með eignarréttarákvæði leigusala, þar til upphaflegt kaupverð ásamt vöxtum, hefur verið greitt honum með afborgunum á samningstíma.  Afborganirnar nefnast leiga í samningi og eiga fela í sér allan kostnað leigusala á samningstíma og skulu kynntar leigutaka við samningsgerð.  Hér er því í reynd um afborgunarkaup að ræða. 

1. gr. samningsskilmálanna kveður á um eignarétt, upphaf og lok samnings.  Þar segir að eignaréttur haldist hjá SP á gildistíma samnings og samningurinn sé óuppsegjanlegur af hálfu leigutaka.

F-liður 4.gr. laga um neytendalán útskýrir eignaréttarákvæði: „f. Eignarréttarfyrirvari er þegar við kaup á vöru er samið um að lánveitandi sé eigandi söluvöru þar til andvirði hennar er að fullu greitt samkvæmt lánssamningi og að lánveitandi geti tekið vöruna til sín ef neytandi stendur ekki við skuldbindingar sínar samkvæmt samningnum."  SP hefur þar með öll spil á hendi um ráðstöfun leigumunar og er ekki ástæða til að efa þann rétt í ljósi aðstæðna, þeir eru jú lánveitandi fyrir leigumun.  Hins vegar er erfitt að sjá að fyrirtækið þurfi að vernda hagsmuni sína frekar en með nefndu eignaréttarákvæði.  Frekari féinnheimta vegna uppgjörs samnings, væri neytendum til tjóns og freklega í óhag, því lögin segja að komi til endurheimt leigumunar skuli uppgjör leiða til þess að aðilar standi eftir, sem næst því að enginn samningur hafi verið til staðar.  Sjónarmið SP virðist vera, að það sé sanngjarnt og réttmætt að neytendur eigi að standa eftir með skuld vegna leigumunar, sem jafnvel er hærri en virði hans, hvort sem um mat SP eða markaðsverð er að ræða, en í leiðinni án hans.  Í tilskipun Evrópuráðsins nr. 93/13/EBE, kynnt í Stjórnartíðindum þ. 21. apríl 1993, er viðauki með óréttmætum samningsskilmálum.  Listinn er leiðbeinandi og alls ekki tæmandi, en þar segir í „e) að [samningsskilmáli sé óréttmætur ef lánveitandi megi] krefjast ótilhlýðilega hárra bóta af neytanda sem stendur ekki við skuldbindingar sínar."   Sem sagt gjaldfella samning, hirða leigumun, draga frá óeðlilega háan viðgerðarkostnað og rukka samninginn að fullu með dráttarvöxtum og uppgreiðslugjaldi????  Óréttmætt?  Erum við eitthvað að grínast?  Ég mundi segja svo væri.

Þar segir einnig  í l-lið „l) að gera ráð fyrir að vöruverð sé ákveðið við afhendingu eða heimila seljanda vöru eða veitanda þjónustu að hækka verðið án þess, í báðum tilvikum, að veita neytandanum tilsvarandi rétt til að ógilda samning ef endanlegt verð er of hátt samanborið við umsamið verð við gerð samnings." Munið að samkvæmt 1.gr. er samningurinn óuppsegjanlegur af hálfu leigutaka.  Hækka leiguverð með gengistryggingu????  Óréttmætt?!!  Og að síðustu í o-lið „o) að skylda neytanda til að standa við skuldbindingar sínar enda þótt seljandi eða veitandi standi ekki við sínar."  SP tekur bílinn vegna meintra vanskila, en neytandi á að borga að fullu, jafnvel meira en virði bílsins, en fær ekki kost á að kaupa bílinn með öðrum hætti á matsverði SP????  Óréttmætt?  Standa aðilar eftir við riftun, sem næst því að viðskiptin hafi ekki átt sér stað?  Dæmi hver fyrir sig.

Því miður eru dæmi um, að við mat á bifreiðum vegna uppgjörs samnings, hafi SP metið virði bifreiðar óeðlilega lágt og viðgerðarkostnað úr hófi fram.  Dæmi eru um að bifreið hafi verið endurseld á hærra verði en matsverð SP var, án þess að fékrafa á fyrri umráðaaðila hafi verið lækkuð, jafnvel án þess SP léti  gera við bifreiðina fyrir sölu, eins og metið hafði verið við uppgjör að þörf væri á. 

Og við erum rétt að byrja.  Meira síðar.

#13. Hugleiðingar um lánastarfsemi SP-Fjármögnunar – 8. hluti.

Síðasta færsla fjallaði um vafa á túlkun samnings.  Skoðum nú aðeins innheimtu dráttarvaxta á gengistryggðum bílasamningi SP. 

SP heldur því fram við mig (og aðra viðskiptavini sína): „Samningur [nr. samnings] er í erlendri mynt og verður innheimtur sem slíkur......."  Þó hefur sami aðili og sagði þetta, ekki enn getað bent á þá grein samningsins þar sem segir svo, á skýru og skiljanlegu máli eins og samningalög kveða á um að eigi að gera við gerð samnings.  Ok, en standast þessi rök SP ef skoðaðir eru dráttarvextir þeir sem innheimtir eru á gengistryggðum samningum þeirra? 

Ég sendi forstöðumanni innheimtusviðs SP eftirfarandi fyrirspurn 12. mars, um hversu háir dráttarvextir eru innheimtir af gengistryggðum samningi, sem þeir kalla samning í erlendri mynt: „Eru dráttarvextir á bílasamningi mínum í dag sem sagt 16,5%?"  Svar forstöðumannsins var eftirfarandi:  „Já, dráttarvextir í dag eru 16,5%."

Skv. töflu yfir dráttarvexti frá Seðlabanka Íslands kemur fram að frá og með 1. júlí 2006 hætti Seðlabankinn að birta dráttarvexti af lánssamningum í erlendri mynt, gerðum fyrir gildistöku laga nr. 38/2001. Eftir það gilda vextir sem birtir voru 26. maí 2006. 

Í tilkynningu Seðlabankans frá 31.maí 2006 um dráttarvexti og vexti af peningakröfum er í III-lið gefnir upp dráttarvextir af peningakröfum í JPY og CHF, 5%.  Í tilkynningunni er undirmálsgrein nr. 6 þar sem ákvörðun dráttarvaxta af peningakröfum í erlendri mynt eru útskýrð.  Þar segir:  "Í bráðabirgðaákvæði III í lögum nr. 38/2001 segir: „Nú segir í lánssamningi í erlendum gjaldmiðli, gerðum fyrir gildistöku laga þessara, að við vanskil reiknist hæstu lögleyfðu dráttarvextir eins og þeir eru á hverjum tíma, dráttarvextir samkvæmt ákvörðun Seðlabanka Íslands eða dráttarvextir samkvæmt vaxtalögum, eða vísað er með öðrum hætti til dráttarvaxta sem Seðlabankinn ákvað skv. 11. gr. laga nr. 25/1987, og skulu þá dráttarvextir þessir vera ákvarðaðir með sama hætti næstu fimm árin eftir gildistöku laga þessara, en að þeim tíma loknum skulu þeir vera jafnháir þeim dráttarvöxtum í hlutaðeigandi gjaldmiðli sem síðast voru auglýstir af Seðlabankanum í Lögbirtingablaði fimm árum eftir gildistöku laganna".  Dráttarvextir fyrir lánssamning í erlendri mynt voru síðast birtir 26. maí 2006, eins og áður sagði.  Hvaða dráttarvextir eiga þá að gilda um samninga í „erlendri mynt," (eins og SP heldur fram að minn samningur sé) og gerðir eru eftir gildistöku laga nr. 38/2001?  Er ástæða þess að slíkir dráttarvextir eru ekki lengur birtir, að Seðlabankinn gerði ekki ráð fyrir að hægt væri að gera slíka samninga eftir gildistöku laganna og þar með sé enginn þörf á að birta dráttarvexti fyrir slíka samninga?  Hér er tilkynning frá Seðlabankanum um vexti og dráttarvexti frá 23. mars 2010.  Þar er ekkert rætt um peningakröfur í erlendri mynt, bara í krónum.

Eins og ég minntist á fyrr þá staðfesti fulltrúi SP, (reyndar 2 fulltrúar), í tölvupósti þ. 12. mars [......] að dráttarvextir af lánssamningi mínum séu reiknaðir 16,5%.  Þetta sannar að SP lítur á bílasamninginn sem peningakröfu í íslenskum krónum ef dráttur er á greiðslu, en peningakröfu í erlendri mynt þegar greiðsluseðlar eru myndaðir.  Ef SP ætlaði að vera samkvæmt sjálfu sér myndu dráttarvextir fyrir peningakröfu í erlendri mynt, væntanlega eiga vera 5%, eins og síðast var kynnt af Seðlabanka Íslands þ. 26. maí 2006, eða hvað?.

Forstöðumaður innheimtusviðs SP sagði eitt sinn við mig á skrifstofu sinni eitthvað á þá leið: „Sko, þú getur ekki bara tekið allt það besta sem þér finnst og sett það fram sem þín rök!"  Halló!  Erum við ekki á sömu pláhnetu hér?  Hvað er SP að gera annað en nákvæmlega það sem forstöðumaðurinn sagði að ég mætti ekki gera?  Hvenær ætlar FME og Neytendastofa að grípa í taumana????  Hvað þarf eiginlega til?

 

 

#12. Hugleiðingar um lánastarfsemi SP-Fjármögnunar - 7. hluti.

Nú er nokkuð liðið frá því ég bloggaði síðast um lánastarfsemi SP Fjármögnunar .  Þá velti ég upp hugleiðingum um viðurlög við brotum á starfsleyfum, útgefnum samkvæmt lögum um fjármálafyrirtæki.

Víkjum aðeins að vafanum.  Í 36. gr. samningalaganna segir í b-lið m.a.: „Skriflegur samningur, sem atvinnurekandi gefur neytanda kost á, skal vera á skýru og skiljanlegu máli.   Komi upp vafi um merkingu samnings sem nefndur er í 1. mgr. 36. gr. a skal túlka samninginn neytandanum í hag." Minn samningur segir á einum stað:  „Samningur er 100% gengistryggður."  Jú, þetta er nú þokkalega skiljanlegt.  (En löglegt, það er annað mál.  En sleppum þeirri umræðu núna.)  Nema forstöðumaður inheimtusviðs SP segir í tölvupósti: „Samningur [nr. samnings] er í erlendri mynt og verður innheimtur sem slíkur......."  Sami aðili hefur ekki enn getað bent á þá grein samningsins þar sem þetta sjónarmið fyrirtækisins er stutt, þrátt fyrir óskir mínar þar að lútandi.

Ég hef áður nefnt 19. gr. laga um fjármálafyrirtæki, sem segir að þau „skuli starfa í samræmi við eðlilega og heilbrigða viðskiptahætti og venjur á fjármálamarkaði."  Ábyrgð á að svo sé frá degi til dags, er væntanlega á herðum framkvæmdastjóra, þó ábyrgð stjórnar hljóti að koma þar að ætli hún eða hafi vitneskju um hið gagstæða.

Ég hef sent SP 3 skrifleg erindi í vetur, þar sem ég efast m.a. um lögmæti þessara samninga og fer fram á endurgreiðslu ofgreiddra greiðslna.  Í símtölum við lögfræðing SP hef ég bent á að fyrirtækið skorti, að mínu mati, heimildir til viðskipta með erlendan gjaldeyri og gengisbundin bréf, eins og ég hef áður rakið hér á blogginu.  Svör fyrirtækisins eru einföld eins og hér er sýnt úr tölvupósti frá lögfræðingi þess þ. 31. mars sl. (ég hef ákveðið að nafngreina ekki umrædda  einstaklinga að sinni):  „Eins og fram hefur komið í samtölum okkar tölupóst‐ og símleiðis, þ.e. bæði við mig og [........], þá er öllum kröfum og yfirlýsingum þínum hafnað hvað varðar ólögmæti leigusamnings okkar í millum. Við lítum svo á að samningar okkar séu löglegir og innheimtum því fjárkröfur okkar samkvæmt þeim með tilliti til aðstæðna í því formi sem greiðsluúrræði okkar kveða á um."

Ég hef þó fengið tvo tölvupósta þar sem annars vegar framkvæmdastjóri SP og hins vegar lögfræðingur SP, vísa til réttaróvissu um gengistryggða bílasamninga.  Lögfræðingurinn segir í sama tölvupósti þ. 31. mars: „Erindi þín hafa verið fremur ítarleg og ljóst að talsverð vinna hefur farið í þau skrif en afstaða okkar stendur óbreytt engu að síður á meðan óvissa ríkir um stöðu vegna skulda einstaklinga og fyrirtækja [innsk: hann á  væntanlega við skuldir þessara aðila við SP í formi bílalána og bílasamninga] ."

Áður hafði eftirfarandi borist frá framkvæmdastjóra SP 30. mars sl. í kjölfar tölvupósts sem ég sendi honum:

„Sæll Erlingur.

Skv. upplýsingum frá [.......] tjáði hann þér að SP mun ekki taka efnislega til varna vegna ágreinings um leigusamninga sem upp geta komið á milli viðskiptavina og SP í formi tölvupósts.   [innsk:  3 bréf voru send, nokkur símtöl hringd og svo síðar sendir tölvupóstar til að ýta á eftir svari frá fyrirtækinu.  Það tók tæpa 4 mánuði að fá svar frá þeim.]  Réttaróvissa ríkir um málið og dómstólar og/eða stjórnvöld munu greiða úr um þann ágreining sem upp er kominn.

Afstaða SP er skýr og hefur marg oft komið fram samskiptum sem þú hefur átt við bæði [........] og [........] á síðustu mánuðum.

SP er að bjóða sínum viðskiptavinum úrræði til þess að halda greiðslubyrði í nálægð við það sem áður var á meðan þessi óvissa ríkir.

Að öðru leyti mun ég ekki tjá mig frekar um þetta mál á þessum vettvangi.

Bestu kveðjur

Kjartan"

Takið eftir þessu orðalagi: „....SP mun ekki taka efnislega til varna vegna ágreinings um leigusamninga sem upp geta komið á milli viðskiptavina og SP...."  Með öðrum orðum þeir neita að svara efnislega, bréfum og rökstuðningi, sem til þeirra er beitt.  Ég tjáði lögfræðingnum í símtali þegar hann kynnti mér afstöðu SP, að ég myndi líklega skjóta máli mínu til úrskurðarnefndar um viðskipti við fjármálafyrirtæki.  Hans viðbrögð voru þau, að félli úrskurður nefndarinnar SP í óhag myndu þeir skjóta honum til dómstóla til staðfestingar.  Með öðrum orðum, SP mun ekki fara eftir slíkum úrskurði heldur óska eftir meðferð dómstóla á málinu með tilheyrandi óþægindum fyrir neytendur.  Það skal þó haft í huga að það er réttur hvors málsaðila um sig að óska eftir úrskurði dómstóla skv. samþykktum nefndarinnar.

En eru þetta eðlilegir og heilbrigðir viðskiptahættir skv. fyrrnefndri 19. gr.?  Ég geri ráð fyrir að teknu tilliti til viðskiptahátta SP undafarin misseri að innheimtuaðgerðir myndu fara fram samhliða meðferð dómstóla á slíkum úrskurði.

„Réttaróvissa ríkir um málið" segir framkvæmdastjórinn réttilega.  Ég fann ekki orðið „réttaróvissa" á vefbókasafni snara.is, en fletti upp orðinu „óvissa" í staðinn og fékk eftirfarandi skýringu: 

„ó|vissa KVK

1              það að vita ekki fyrir víst, vafi, tvísýna, mikil óvissa er ríkjandi ekki er vitað hvað verður, hvernig málum lyktar

2              fornt/úrelt óviss eða tvíræð framkoma, fjandskapur, mein"

Þar er það bara svart á hvítu.  Óvissa er vafi og vafa á að túlka neytanda í hag skv. samningalögum.  Það væru eðlilegir og heilbrigðir viðskiptahættir og venjur á fjármálamarkaði.  En ætlar SP að virða óvissuna?  Ónei.  Þar á bæ er innheimtuaðgerðum haldið áfram af fullum krafti og bifreiðar hirtar af fólki um allan bæ.

Það skal áréttað að allar leturbreytingar og undirstrikanir eru mínar.

#10. Hugleiðingar um lánastarfsemi SP - 6. hluti

Í undanförnum færslum hef ég velt fram spurningum og hugleiðingum um lánastarfsemi SP og þau brot á starfsleyfi sínu sem ég tel að fyrirtækið hafi framið með framboði á gengistryggðum lánum.  Þó ég sé ekki löglærður maður tel ég ljóst eftir skoðun mína á gjörningunum að stjórnendur fyrirtækisins bera alla ábyrgð á starfseminni og þeim viðskiptagjörningum sem þar voru gerðir, eins og almennt er um stjórnendur lögaðila.

19. gr. laga um fjármálafyrirtæki segir: „Góðir viðskiptahættir og venjur.

Fjármálafyrirtæki skal starfa í samræmi við eðlilega og heilbrigða viðskiptahætti og venjur á fjármálamarkaði." 

Ég held að skoðun margra viðskiptamanna SP sé að vafi leiki á að svo hafi verið að málum staðið sérstaklega ef fyrirtækið fór fram úr starfsheimildum sínum.

En hver eru svo viðurlögin við broti á lögunum?  Þar segir í 110. gr.: „Fjármálaeftirlitið getur lagt stjórnvaldssektir á hvern þann sem brýtur gegn:

1. 3. gr. um að starfsleyfisskyld starfsemi skuli ekki stunduð án starfsleyfis, ..............

Þá getur Fjármálaeftirlitið lagt stjórnvaldssektir á hvern þann sem brýtur gróflega eða ítrekað gegn 19. gr. um góða viðskiptahætti og venjur.

Sektir sem lagðar eru á einstaklinga geta numið frá 10 þús. kr. til 20 millj. kr. Sektir sem lagðar eru á lögaðila geta numið frá 50 þús. kr. til 50 millj. kr. Við ákvörðun sekta skal m.a. tekið tillit til alvarleika brots, hvað það hefur staðið lengi, samstarfsvilja hins brotlega aðila og hvort um ítrekað brot er að ræða. Ákvarðanir um stjórnvaldssektir skulu teknar af stjórn Fjármálaeftirlitsins og eru þær aðfararhæfar. Sektir renna í ríkissjóð að frádregnum kostnaði við innheimtuna. Séu stjórnvaldssektir ekki greiddar innan mánaðar frá ákvörðun Fjármálaeftirlitsins skal greiða dráttarvexti af fjárhæð sektarinnar. Um ákvörðun og útreikning dráttarvaxta fer eftir lögum um vexti og verðtryggingu.

Stjórnvaldssektum verður beitt óháð því hvort lögbrot eru framin af ásetningi eða gáleysi."

Og í: „112. gr. b. Sektir eða fangelsi.

Það varðar sektum eða fangelsi allt að tveimur árum, liggi þyngri refsing ekki við broti samkvæmt öðrum lögum, að brjóta gegn ákvæðum:

1. 3. gr. um að starfsleyfisskyld starfsemi skuli ekki stunduð án starfsleyfis,............."

Einnig í: „112. gr. c. Brot gegn lögum þessum er varða sektum eða fangelsi varða refsingu hvort sem þau eru framin af ásetningi eða gáleysi.

Heimilt er að gera upptækan með dómi beinan eða óbeinan hagnað sem hlotist hefur af broti gegn ákvæðum laga þessara er varða sektum eða fangelsi.

Tilraun til brots eða hlutdeild í brotum samkvæmt lögum þessum er refsiverð eftir því sem segir í almennum hegningarlögum."

Fróðlegt verður að sjá hvernig FME tekur á fyrirtækinu á komandi vikum og mánuðum ef röksemdir mínar verða staðfestar.

#8. Hugleiðingar um lánastarfsemi SP - 5. hluti

Í síðustu færslu ræddi ég framvirka samninga og skort á heimildum SP Fjármögnunar til viðskipta með slíka samninga. Til að ljúka þessum hugleiðingum um heimildir SP skulum við halda áfram og skoða fyrrnefndan d-lið, gengisbundin bréf.  Með hugtakinu gengisbundin bréf er væntanlega átt við viðskiptabréf, því væntanlega eru ekki nein annars konar bréf gengisbundin.  Vaknar þá sú spurning, er neytendalán í formi bílasamnings ekki hreint og klárt viðskiptabréf? 

En fyrst, hvað er viðskiptabréf?  Sama tölvutæka orðabók Menningarsjóðs og fyrr hefur verið nefnd segir svo:  

Viðskiptabréf: 

1. bréf um viðskiptamál, verslunarbréf;

2. [viðskipti/hagfræði] verðbréf sem ganga manna á meðal í viðskiptum eins og skuldabréf og sérstakar reglur gilda um í sambandi við framsal (t.d. víxlar og tékkar).

Ok, en gröfum aðeins dýpra.  Lögorðabók með skýringum segir svo:  „Viðskiptabréf: Öll þau verðbréf sem ganga manna á milli í viðskiptum og lúta svonefndum viðskiptabréfsreglum. Fyrirmæli um að tiltekin bréf skuli teljast viðskiptabréf geta komið fram í settum lögum með beinum eða óbeinum hætti. Í öðru lagi telst bréf viðskiptabréf ef það hefur að geyma þá eiginleika sem einkenna viðskiptabréf almennt. Í þriðja lagi er unnt að semja um að skjal, sem að öðru jöfnu teldist ekki viðskiptabréf, skuli hlíta viðskiptabréfsreglum.  Viðskiptabréf stofnar rétt eftir hljóðan sinni. Við framsal viðskiptabréfs fær því framsalshafi þann rétt er bréfið segir framseljanda eiga. Framsalshafi þarf aðeins að kynna sér efni bréfsins en þarf ekki að rannsaka þau viðskipti sem á bak við liggja. Þau viðskiptabréf  sem mest eru notuð í viðskiptum nú um stundir eru, víxlar, tékkar, skuldabréf, hlutabréf, farmskírteini og hlutdeildarskírteini. Sjá einnig viðskiptabréfsreglur."

Sama lögorðabók útskýrir viðskiptabréfsreglur svona: "Viðskiptabréfsreglur: Sérreglur um viðskiptabréf sem mæla fyrir um að þess háttar bréf stofni rétt eftir hljóðan sinni. Grandlaus framsalshafi fær almennt þann rétt sem bréf bendir til að framseljandi eigi. Framsalshafi þarf aðeins að kynna sér efni bréfsins en þarf ekki að rannsaka þau viðskipti sem á bak við liggja. Leiðir af þessu að framsalshafi getur öðlast meiri rétt en framseljandi raunverulega átti. Viðskiptabréfsreglur miða að því að gera viðskipti um viðskiptabréf sem öruggust og tryggust."

Sigurður Gizurarsson lögmaður, þá bæjarfógeti á Akranesi, ritaði grein um viðskiptabréf í 1.tbl. Úlfljóts árið 1988.  Þar notar hann skilgreiningu á hugtakinu, viðskiptabréf, úr 965. grein svissnesku kröfuréttarlaganna: "Verðbréf er hvert það skjal, sem þess konar réttur er tengdur, að honum verður ekki framfylgt án skjalsins, né heldur er unnt án skjalsins að framselja hann öðrum."  

Það hlýtur að liggja ljóst fyrir að SP framfylgir sínum kröfurétti á undirrituðum bílasamningum, sem eru þá viðskiptabréf eða hvað?  Og fyrirtækið má ekki eiga viðskipti með gengisbundin bréf.  Er þá ekki orðið ljóst, eftir skoðun á liðum b.-d. 7 tl. 20.gr laga um fjármálafyrirtæki, og að SP getur ekki átt viðskipti með erlendan gjaldeyri, getur ekki átt viðskipti með framvirka samninga, s.s. gjaldmiðlasamninga, og getur ekki heldur átt viðskipti með gengisbundin bréf, svo sem gengistryggða lánasamninga, þar sem þessir liðir eru ekki hluti af starfsleyfi fyrirtækisins?

Er ekki þar með ljóst að þar með verða allir löggerningar sem SP tengist að vera í íslenskum krónum?

#7. Hugleiðingar um lánastarfsemi SP - 4. hluti

Höldum nú áfram þar sem frá var horfið í 3. hluta um og skoðum þá c-lið um framvirka samninga.  (Ég geng út frá því hér að lesendur séu kunnugir umræðunni þaðan.)

Hvað eru framvirkir samningar?  Ármann Þorvaldsson ritaði eftirfarandi texta á vef Kaupþings og er hann enn að finna á vef Arionbanka hér:  "Framvirkir gjaldmiðlasamningar:  Í stuttu máli má segja að framvirkur gjaldmiðlasamningur sé samningur á milli tveggja aðila, þar sem annar aðilinn skuldbindur sig til þess að kaupa ákveðna upphæð af gjaldeyri á ákveðnu gengi á umsömdum tíma í framtíðinni. Lengd framvirkra samninga er yfirleitt innan við ár...................Yfirleitt gera aðilar framvirka samninga til þess að verja einhverja stöðu í gjaldeyri, [eins og ég kem að síðar,) en þó þekkist það að gerðir séu samningar til þess eins að reyna að græða á gengisbreytingum. Þegar slíkt er gert, getur tap eða hagnaður af stöðunni verið mikill."

SP segir í ársreikningi sínum frá 2007 að það verji sig gegn gengisáhættu með framvirkum gjaldmiðlasamningum. Í fyrsta lagi má fyrirtækið ekki eiga viðskipti með slíka samninga skv. skilyrðum starfsleyfis síns og í örðu lagi má  það ekki eiga viðskipti með erlendan gjaldeyrir is og að ofan er lýst!  Þá spyrja hvers vegna þarf SP að verja sig gengisáhættu?  Í hvaða tilfellum er þetta nauðsynlegt?  Hvaða viðskipti/lánafyrirkomulag kallar á slíkt?  Ætti SP ekki þegar/að mestu að vera varið slíkri áhættu með gengistryggingu lánanna sem það veitir?  Ég velti fyrir mér hvenær SP kaupi þá erlendu gjaldmiðla sem um ræðir, fyrir sín gengistryggðu lán?  Er það gert sama dag og greiðsluseðill viðskiptamanns er myndaður eða síðar? Er SP að kaupa gjaldmiðla einhvern tímann á tímabilinu frá útgáfu greiðsluseðils til gjalddaga hans og eiga þar með möguleika á gengismun sem fer/fór hugsanlega beint í vasa Landsbankans aftur sem eiganda SP?  Fær SP þar gengisáhættu sem er varist með skortstöðu gegn krónunni eða hvað? Ef það keypti gjaldmiðla sama dag og greiðsluseðlar eru myndaðir væri engin gengisáhætta fyrir þau lán, þar sem keyptir væru gjaldmiðlar fyrir þá upphæð sem rukkuð er.  Hvaða gjaldeyristaða er varin með framvirkum samningum?  Lætur SP hugsanlegan hagnað af framvirkum gjaldmiðlasamningi ganga til viðskiptamanna sinna?  Ef svo er, með hvaða hætti er það gert?  Kaupir SP gjaldmiðla óháð þeirri upphæð sem er í skuld?  Hvernig samræmir SP upphæð skuldar og þá upphæð sem kaupa þarf hverju sinni?  Hversu mikið í einu kaupir SP af t.d. JPY og CHF?  Og hversu oft kaupir SP JPY og CHF til að verja sig gengisáhættu?  Er um spákaupmennsku að ræða?  Er ástæða gengisáhættu, víkjandi lán í erlendri mynt frá móðurfélagi SP, Landsbankanum, sem eru á gjalddaga 2015 og 2017 skv. ársreikningi frá 2007?  (Til glöggvunar eru víkjandi lán, lán sem ekki þarf að borga fyrr en önnur lán hafa verið greidd eða einhver önnur skilyrði eru uppfyllt).

Var SP sem sagt eingöngu fjármagnað með erlendri mynt árið 2007? Skoðum það: Skv. ársreikningi 2007 námu heildarskuldir í lok árs 44.282.000.000 = 44,2 milljarðar króna.  Heildarskuldir í erlendri mynt voru 39.804.277.000 = 39,8 milljarðar króna.  Mismunurinn 4,4 milljarðar voru þá væntanlega í íslenskum krónum, en aðrar skuldir, um 90%, var í erlendri mynt.  Í erlendum gjaldeyri sem fyrirtækið má ekki eiga viðskipti með! Magnað!

Klárum umræðuna um d-lið, gengisbundin bréf í næsta pistli.

#6. Hugleiðingar um lánastarfsemi SP - 3. hluti

Síðasta færsla varð lengri en til stóð, en ég einfaldlega gat ekki hætt fyrr en ég hafði gert málinu þau skil sem ég var sáttur við.  Ég ræddi þar um nokkur hugtök og skilgreiningar sem tengjast bílasamningum SP - Fjármögnunar, s.s. neytendalán, kaupleigu, fjármögnunarleigu, rekstrarleigu og afborgunarkaup. 

Eins og ég benti á í fyrsta hluta hefur SP ekki heimildir að mínu mati, til viðskipta fyrir eigin reikning eða viðskiptamenn með:

a. greiðsluskjöl á peningamarkaði (ávísanir, víxla, önnur sambærileg greiðsluskjöl o.s.frv.),
b. erlendan gjaldeyri,
c. framvirka samninga og skiptirétt (vilnanir),
d. gengisbundin bréf og vaxtabréf og
e. verðbréf.

Skoðum fyrst hvað eru viðskipti og gjaldeyrisviðskipti.  Skilgreining á orðinu viðskipti í tölvutækri íslenskri orðabók Menningarsjóðs segir svo:  Viðskipti: 1. samskipti, gera út um viðskipti sín 2. það að skiptast á vörum, peningum, verslun.  Lög nr. 87 frá 1992 um gjaldeyrismál skilgreina gjaldeyrisviðskipti sem „....það að skipta innlendum gjaldeyri fyrir erlendan, erlendum gjaldeyri fyrir innlendan eða einum erlendum gjaldeyri fyrir annan eða reikningsviðskipti sem eru ígildi þess að erlendur gjaldeyrir sé látinn af hendi eða móttekinn."

Skoðum þá aðeins ofangreinda liði b., c., og d., og hvernig þeir tengjast hugsanlega bílasamningum.  Fyrst b-liður. 

SP fullyrðir að lánasamningur með íslenskum höfuðstól, með ákvæði um gengistryggingu við myntkörfu BL2 (sem er 50% japönsk yen og 50% svissneskir frankar), sé lán í erlendri mynt.  Þegar eftir því hefur verið leita að fyrirtækið rökstyðji slíka fullyrðingu með vísan í lánssamning hefur ekkert svar borist.  Mín skoðun er sú, að þar sem fyrirtækið er ekki með heimild í starfsleyfi sínu til viðskipta með erlendan gjaldeyri, geti það ekki lánað slíkan gjaldeyri.  Það getur ekki fjármagnað sig með erlendum gjaldeyri, hvort sem lánið kemur frá innlendum aðila eða erlendum, því þar sem það getur ekki átt viðskipti með erlendan gjaldeyri, getur það ekki skipt honum í íslenskar krónur til frekari viðskipta, svo sem endurláns.  Það getur ennfremur ekki skipt einum erlendum gjaldeyri fyrir annan.  Mín skoðun er reyndar sú að bílasamningur með gengistryggingu á íslenskan höfuðstól sé íslenskt krónulán, en ekki í erlendri mynt.

Hver eru þá viðurlögin við broti á gjaldeyrisviðskiptum? 13. gr. laga um gjaldeyrismál segir:  „Fyrir brot á lögum þessum skal refsa með sektum eða varðhaldi liggi ekki þyngri refsing við broti samkvæmt öðrum lögum. Sé brot framið í þágu lögaðila er heimilt að beita stjórnendur lögaðilans framangreindum viðurlögum og einnig er heimilt að gera lögaðilanum sekt eða sviptingu starfsréttinda. Tilraun og hlutdeild í brotum á lögum þessum eru refsiverðar eftir því sem segir í III. kafla almennra hegningarlaga." 

Þannig er nú það.  Á þessi grein við um viðskiptagjörninga SP - Fjármögnunar ef fullyrðing fyrirtækisins stenst um að þeir séu í erlendri mynt?

Í næsta pistli mun ég halda áfram og skoða fyrrgreinda liði, c. framvirka samninga, og d. gengisbundin bréf.